Üniversite

Üniversitedeki bir sınıfın temsili resmi, 1350'li yıllar.

Üniversite (latin "universitas magistrorum et scholarium" , öğreten ve öğrenim toplumun'dan kaynaklanıyor, Türkçe; Bilgintay) yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan fakülte, enstitü, yüksekokul vb. alt bölümlerden oluşan ve öğrencilerin belirli ihtisaslar kazandıran öğretim ve araştırma kuruluşu.

İlk üniversiteler

Bugünkü anlamda ilk üniversitelere Abbâsîler döneminde Bağdat’ta rastlanır. İlk üniversiteyse, Emevîler tarafından Fas’ın Fez şehrinde 859 senesinde kurulan Keyruvan Üniversitesidir. Eski Yunan ve Roma dönemlerinde bazı yüksek eğitim ve öğretim teşkilâtları olmasına rağmen bunların bugünkü anlamda üniversite niteliği yoktur. Batıda üniversiteler İslâm medeniyetinin Endülüs Emevî Devleti vâsıtasıyla Avrupa’ya girmesiyle başlar. Fas, Kurtuba ve Gırnata üniversiteleri, ilim ve fennin kilise ve piskoposların tesirindeki ruhban sınıfına mensup öğretim üyeleri olan okullara girmesine vesile olarak, sâdece hukuktan ibâret olan öğretim dalına tıp, astronomi, ilahiyat ve benzerlerinin de eklenmesini sağladı. O zamâna kadar Avrupa kralları ve devlet adamları tedâvi olmak için Kurtuba Üniversitesinin Tıp Fakültesine gelirlerdi. Hattâ Dünya'nın düz olduğuna inanan Avrupalılar, Galileo, Kopernik, Newton Dünya'nın döndüğünü derin ve uzun araştırmalarının sonucunda söyleyince onları suçlu görüp hapsedecek kadar ilim ve fende geriydi. Bağdat’taki Nizâmiye Medresesi (1065), Osmanlılardaki ilk üniversite olan İznik Medresesi (1331) gibi misalleriyle de Selçuklular ve Osmanlılar döneminde hızla gelişen medrese müessesesi Tanzimata kadar fen derslerinde de söz sâhibiydi (Bkz. Medrese). Fen dersleri kaldırılınca ilim ve fenni Endülüs Emevileri vâsıtasıyla İslâm medeniyetinden alan batı, doğuyu geçmeye başladı. Daha sonra (1863) Dârül-Fünun adı altında teşkilâtlanan bu yüksek eğitim-öğretim müessesesi çeşitli safhalardan sonra 1933’te İstanbul Üniversitesi olarak yeniden düzenlendi.

Batıda Bologna, Pavia, Revenna ve Paris adları altında gelişmeye başlayan ilk üniversiteler uzun süre psikoposların kontrolünde kalmaya devam etti. Hattâ Bologna Üniversitesinin rektörleri öğrenciler tarafından seçilmekteydi. Öğrenciler nation denen dört gruba ayrılır ve her grubun lideri rektörün yanında yönetime katılırlardı. Buna rağmen asıl yönetici ve söz sâhibi kimseler piskoposluktan gönderilen ve kançı denen kimselerdi. Paris Üniversitesinde ise öğrencilerle birlikte öğretim üyeleri de o yönetimde rol alırlardı. Fakat neticede yine kontrol piskoposluğundu. Sonraları üniversite rektörü piskoposluğa karşı otoritesini sağlayarak özerk hâle geldi. Bunu tâkiben papalığa bağlı olmayan İngiliz Oxford ve Cambridge üniversitelerinden sonra 14. yüzyıla kadar çeşitli Avrupa şehirlerinde üniversiteler kuruldu.

Günümüz

Oxford Üniversitesi'nde bir tören

Günümüzdeki teşkilat ve statüye sahip üniversiteler memleketimizde, 1863’te kurulan Dârülfünunla başlar. Avrupa üniversitelerinde eğitim öğretim kilisenin kontrolü altındaki teoloji (din ilmi)’ne dayanmasına rağmen Türklerin Selçuklu, Osmanlı ve daha pekçok değişik dönemlerde kurdukları çeşitli statülerdeki üniversitelerde müsbet ilimlerin de okutulması bakımından üniversite olarak ilmî kariyerini başından günümüze kadar muhafaza etti. Bu sebeple Türkiye’de modern üniversitelerin ilki olan İstanbul Üniversitesi, 1453 senesinde Fatih Sultan Mehmed Hanın din ilimleri yanında fen ilimlerinin de okutulması için kurduğu Fatih Külliyesine (Medreseler topluluğu) dayanmakta olup, beş asırlık bir geçmişe sâhiptir. 1933’te kaldırılan Dârülfünun, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı olmak üzere muhtariyet ve tüzel kişiliği olmayan İstanbul Üniversitesi olarak yeniden teşkilâtlandırıldı.Osman Hamdi'nin 1882'de kurduğu Sanayi-i Nefise Mektebi (şimdiki adı Mimar Sinan Üniversitesi) türkiyedeki en köklü üniversitelerdendir. Bu arada Ankara’da çeşitli târihlerde Hukuk (1927), Dil ve Tarih-Coğrafya (1935), Fen (1943) ve Tıp (1945) gibi fakülteler kuruldu. Aynı zamanda aslı 1773 yılına dayanan Yüksek Mühendis Mektebi, İstanbul Teknik Üniversitesi adını aldı (1944). 1945’te çıkarılan kânunla bütün üniversiteler, aynı hükümlere tabi olmak üzere ilim ve idarede muhtar tüzel kişilikler haline geldi. 1960’ta üniversiteler kanununda yapılan değişiklikle üniversiteler, fakülte, enstitü, yüksek okul ve araştırma kuruluşlarından meydana gelen, idari ve ilmî muhtariyeti olan eğitim, öğretim ve araştırma merkezleri hâline geldi. Yine bu kanuna göre yeni fakülte açılıp kapatılması için üniversite senatosunun teklifi ve Millî Eğitim Bakanının tasdik etmesiyle yürürlüğe girdi. 1961 Anayasası, 1971 Anayasa değişikliği ve 1982 Anayasası'nda üniversite teşkilâtlarında yapılan bazı değişiklikler esnasında memleket sathında çeşitli yeni üniversiteler kuruldu. 1955’te kurulan Trabzon’daki Karadeniz Teknik Üniversitesi, 1956’da İngilizce öğretim yapacak şekilde Ankara’da kurulan Ortadoğu Teknik Üniversitesi, 1954’te yine Ankara’da kurulan Hacettepe Üniversitesi, 1955’te İzmir’de kurulan Ege Üniversitesi, 1971Kayseri'de kurulan Erciyes Üniversitesi, 1976’de Robert Koleji’nin hükümete geçmesiyle kurulan ve İngilizce eğitim yapan İstanbul Boğaziçi Üniversitesi, 1957’de Erzurum’da kurulan Atatürk Üniversitesi bunların en önemlileridir. Orta öğretimin memleket sathında gittikçe yaygınlaşmasıyla ortaya çıkan talebe fazlalığını değerlendirmek için Millî Eğitim Bakanlığının açtığı çeşitli yüksek okulları Diyarbakır, Elazığ, Sivas, Malatya, Samsun, Eskişehir, Bursa, Edirne gibi illerde kurulan yeni üniversiteler takip etti. Akademi adı altında faaliyet göstermelerine müsade edilen bazı özel yüksek okullar, Anayasaya göre yüksek okul kurma yetkisi devlete ait olduğundan devletleştirildi. 1982 Anayasasıyla bütün yüksek öğrenim kurumları üniversite çatısı altına alındı. Bu kurumların kontrolü yine 1982’de kurulan Yüksek Öğretim Kuruluna (YÖK) verildi. 1982’de kabul edilen kanun hükmündeki bir kararnameyle memleket sathındaki üniversiteler belirlenerek yeni bir düzene sokuldu.

Üniversitelerin yönetimi

Üniversitelerin idâresi rektör, senato ve yönetim kurulu tarafından sağlanır. Senato rektörün başkanlığında fakülte dekanları ve her fakülteden bir temsilci profesörden meydana gelir. Senatonun görevi üniversiteyle ilgili kanun, tüzük tasarılarını ve yönetmelikleri hazırlar. Bütçe, seçim, yeni kürsü, enstitü açılması veya kaldırılmasıyla ilgili kararları, teklifleri inceler ve yürürlüğe koyar. Üniversite yönetim kurulu yine rektör başkanlığında, dekanlar ve seçimli üç profesörden meydana gelir. Rektörler, beş yılda bir üniversite öğretim üyelerinin seçtiği 6 adaydan, YÖK’ün seçtiği üç adaydan biri. YÖK, Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Genel Sekreterse üniversitenin idârî işlerine bakar. Yazı işleri, personel, kütüphâne, hizmetçiler buna bağlıdır.

Resimler

CIAP yapısı, Meksika'daki Monterrey Teknoloji Enstitüsü ve Yüksek Eğitimi

Sherman Hall, ABD'de Illinois'deki Batı Illinois Üniversitesi

İstanbul Teknik Üniversitesi Maçka yerleşkesi, Türkiye

Ayrıca bakınız

• Türkiye'deki üniversiteler listesi

Dış bağlantılar

• Yüksek Öğretim Kurumu
• Üniversitelerin Ağ Sayfaları

Üniversite Oyunları

Üniversite Oyunları (Universiade), FISU tarafından organize edilen ve 2 yılda bir düzenlenen spor organizasyonudur. Oyunlar 2005 yılında İzmir'de yapılmıştır.

Universiade 2005 İzmir'in Tarihçesi

11 Mayıs 1999 tarihinde İzmir, Manisa, Aydın illerinde birincisi düzenlenen Türkiye Üniversiteler Spor Oyunları sırasında, Federasyon Başkanı Kemal Tamer, aralarında Devlet Bakanı Fikret Ünlü'nün de bulunduğu bir toplantıda Universiade'ın İzmir'de yapılması teklifini, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina'ya götürmüştür. Gösterilen sıcak ilgi üzerine, 1999 yılında Palma'da düzenlenen oyunlar sırasında incelemelerde bulunmak üzere bir heyet oyunlara gönderilmiş ve alınan olumlu görüş neticesinde 25 Kasım 1999 tarihinde FISU'ya başvuruda bulunulmuştur. Kanada, Meksika ve Kore'nin de aday olduğu 23. Üniversite Yaz Oyunları kapsamında inceleme yapmak üzere FISU'nun Supervizyon Komitesi 2000 yılının Ocak ayında İzmir'e gelmiştir. 14 Temmuz 2000 tarihinde Çin'in Pekin kentinde adaylık dosyası FISU'nun onayına sunulmuş ve 23. Üniversite Yaz Oyunlarının İzmir'de yapılmasına karar verilmiştir. Takip eden ilk ay içerisinde de 23. Universiade 2005, İzmir'in Organizasyon Komitesi resmen kurulmuştur.

Üniversite Oyunları Nedir?

Universiade - Üniversite Oyunları Universiade kelimesi üniversite öğrencilerinin olimpiyatları anlamına gelen Üniversite (University) ve Olimpiyat (Olympiad) kelimelerinin birleşmesinden oluşmaktadır.

Universiade, birçok spor dalını bir araya getiren bir kültür ve spor festivali olması nedeniyle dünyanın en önemli spor etkinliklerinden birisidir. Her iki yılda bir farklı kentte düzenlenen bu oyunlar Yaz ve Kış Oyunları olmak üzere ikiye ayrılır.

• Yaz Oyunları'nda müsabakalar; on zorunlu dal ile ev sahibi kentin seçeceği en fazla üç isteğe bağlı spor dalında yapılmaktadır. Zorunlu dallar:
  • Atletizm
  • Basketbol
  • Durgun Su Sürat Yarışı (Flatwater)
  • Eskrim
  • Futbol
  • Jimnastik
  • Yüzme
  • Atlama
  • Sutopu
  • Tenis
  • Voleybol
• Kış Oyunları'nda ise altı zorunlu ve ev sahibi ülkenin seçeceği bir veya iki isteğe bağlı spor dalında müsabakalar gerçekleştirilmektedir. Zorunlu dallar:
  • Alp Disiplini
  • Kuzey Disiplini
  • Buz Hokeyi
  • Hız Pateni
  • Biatlon
  • Artistik Paten

Kış oyunlarında kayakla atlama ( Ski Jumping ) branşı zorunlu branşdır. Ayrıca Tekler ve Çiftler figür pateni de zorunlu branşlardandır.

2005 Universiade Spor Branşları

İzmir'in ev sahipliğini üstlendiği oyunlar; 10 zorunlu ve 4 isteğe bağlı spor dalında gerçekleştirildi.

1. Atletizm
2. Basketbol
3. Voleybol
4. Futbol
5. Sutopu
6. Eskrim
7. Atlama
8. Yüzme
9. Tenis
10. Cimnastik
11. Yelken
12. Güreş
13. Tekvando
14. Okçuluk

Bu branşlardan Güreş, Tekvando, Yelken ve Okçuluk İzmir kentinin önerdiği isteğe bağlı olan spor dallarıdır. Kış branşalrında Atlama yanı ski jampıng branşı zorunlu branşdır.

Üniversite Oyunları Tarihi

Yıl	Oyun	Yaz Üniversite Oyunları	Oyun	Kış Üniversite Oyunları
1959	I	Torino,		—
1960		—	I	Chamonix,
1961	II	Sofya,		—
1962		—	II	Villars,
1963	III	Porto Alegre,		—
1964		—	III	Špindlerův Mlýn,
1965	IV	Budapeşte,		—
1966		—	IV	Sestriere,
1967	V	Tokyo,		—
1968		—	V	Innsbruck,
1970	VI	Torino,	VI	Rovaniemi,
1972		—	VII	Lake Placid,
1973	VII	Moskova,		—
1975	VIII	Roma,	VIII	Livigno,
1977	IX	Sofya,		—
1978		—	IX	Špindlerův Mlýn,
1979	X	Mexico City,		—
1981	XI	Bükreş,	X	Jaca,
1983	XII	Edmonton, Alberta,	XI	Sofya,
1985	XIII	Kobe,	XII	Belluno,
1987	XIV	Zagreb,	XIII	Štrbské Pleso,
1989	XV	Duisburg,	XIV	Sofya,
1991	XVI	Sheffield,	XV	Sapporo,
1993	XVII	Buffalo, New York,	XVI	Zakopane,
1995	XVIII	Fukuoka,	XVII	Jaca,
1997	XIX	Sicilya,	XVIII	Muju,
1999	XX	Palma de Mallorca,	XIX	Poprad Tatry,
2001	XXI	Pekin,	XX	Zakopane,
2003	XXII	Daegu,	XXI	Tarvisio,
2005	XXIII	İzmir,	XXII	Innsbruck, Seefeld,
2007	XXIV	Bangkok,	XXIII	Torino,
2009	XXV	Belgrad,	XXIV	Harbin,
2011	XXVI	Shenzhen,	XXV	Erzurum,

Ayrıca bakınız

Kış Üniversite Oyunları'nda Artistik patinaj

Dış Bağlantılar

• 2007 Bangkok Universite Oyunlarında mücadele eden Türk atletler ve elde ettikleri dereceler

Spor Portalı

• 1 İlk üniversiteler
• 2 Günümüz
• 3 Üniversitelerin yönetimi
• 4 Resimler
• 5 Ayrıca bakınız
• 6 Dış bağlantılar